Tē fa’ati’a nei teie ‘ā’ai i te parau nō te hō’ē metua tāne tei hina’aro e fa’atere i te orara’a o tāna tamahine. Nō ‘Ina-te-kārara te parau i roto i teie ‘ā’ai. ‘Oia mau, ‘aita te fifi ‘e te here e tano e ‘āpiti. ‘E ‘aita roa te fa’ahina’arora’a i te tahi ta’ata e nehenehe i te ‘opanihia.
Te mau fa’ahepora’a a te metua tāne ‘o ‘Ina-te-kārara
Tē noho nei i ‘Aga’uru i Ma’areva (Gambier ) te tahi tamaiti nehenehe mau. ‘O Tagaroa tōna i’oa, e tamaiti ‘oia nā te ari’i ‘o Rikitea. ‘E i ni’a i teie fenua, te noho ato’a nei te tahi tamahine hāviti ‘o Ina-te-kākara. E pi’i ato’a-hia ‘oia « Te ‘una’una o te miti ».
E ‘aito nui nō te tai te metua tāne ‘o Ina-te-kākara. E tino ma’o tōna. E fāri’i ‘oia ia haere tāna tamahine nā muri ia Tagaroa. Tera ra, e ti’a i tāua tamahine ra ia auraro maita’i i tāna mau fa’auera’a.
« Mai te peu te reira tō ‘oe hina’aro. ‘A haere ia Tagaroa ra mai te pō ‘e i te ‘ā’ahiata. ‘Ia hiti te mahana, e ho’i mai ‘oe iā’u nei i Ko’utupiro. I reira vau e tia’i ai ia ‘oe. E toru ru’i tō ‘oe auraro-noa-ra’a i teie fa’ahepora’a. ‘E i muri mai e nehenehe ‘oe e fa’aea i te ao. »
‘Ua fa’aro’o ‘o ‘Ina-te-kārara i te mau fa’ahepora’a a tōna metua tāne, te ma’o. E tere ‘oia i tōna hoa here ra i te pō. ‘E i te tātaiao e ho’i ‘oia i tōna metua tāne ra i te vāhi fa’ata’ahia. ‘Ua tae i te ru’i torura, te ru’i hope’a.
Te rāmāra’a Tagaroa ia ‘Ina-te-kārara
‘Ua fa’ateniteni ‘o Tagaroa i te hāviti rahi ‘o ‘Ina-te-kākara i tōna mau hoa. ‘Ua fa’ao’oo’o rātou iā na : « E Tagaroa iti ē, ua pō ānei tō mata ? I te pō noa ‘oe a ‘ite ai i tāua tamahine ra. E riro paha ‘oia i te vahine mānuanu i te ao ».
Pāhono atura Tagaroa : « E mea nāfea pa’i ia vau e ‘ite ai i te reira? ».
‘Ua tītau atura tōna mau hoa e rāmā i tāua tamahine ra. Hou ‘Ina-te-kākara a tae mai ai e ‘opanipani rātou i te mau ‘uputa ato’a. ‘Ia ‘ore te mahana ia tomo mai nā roto i te mau ārea.
I te pō, ua haere mai ‘Ina-te-kākara i te pō ‘e ua ho’i i te tātaiao i te vāhi mātauhia. I reira tōna metua tāne i te tia’ira’a iā na.
‘Ua tae i te mahana i reira ‘oia e ‘ite ai i te nehenehe mau o tāna i here i te ao. Noa atu tōna pe’ape’a, ua fa’ari’i ‘oia i te mau tītaura’a a tōna mau hoa.
Te pāhara a te metua tāne i ni’a ia ‘Ina-te-kārara
I te toru o te ru’i Tagaroa i fa’aoti ai e rāmā ia ‘Ina-te-Kārara. ‘E ua fa’aro’o i te mau tītaura’a a tōna mau hoa. ‘Ia topa te mahana, hou te taera’a mai ‘o ‘Ina-te-kākara, ua tāpiri ‘oia i te mau ‘uputa o tōna fare. ‘Ua ta’oto rāua.
I te tātaiao, ua ara taua tamahine ‘e ua parau ihora : « E tā’u here iti ē, e ti’a iā’u ia ho’i. Teie te mahana hope’a nō te mau fa’ahepora’a a tō’u metua tāne. Ia oti e nehenehe vau e fa’aea noa mai ».
‘Ua pāhono ihora Tgaroa i tāna vahine : « E ta’u hani iti ē, ‘aita ā i ao atura. I te tātaiao ‘oe e ho’i ai ».
‘Ua topa ihora ‘Ina-te-kākara i roto i te here pata ‘e ua ta’oto fa’ahou atura. ‘Ua ri’ari’a ihora ‘oia i te ‘iritira’ahia te ‘uputa. ‘Ua parau ihora ‘oia ia Tagaroa :
« ‘Ua mārama roa. ‘Ua rāmā ‘oe iā’u e tā’u i here. I teie nei, ua ‘ofati vau i te mau fa’ahepora’a a tō’u metua tāne. E pohe vau. ».
‘Ua ho’i ‘Ina-te-kākara i te vāhi mātauhia e ana nō te tia’i i tōna metua tāne. I tōna taera’a mai parau ihora te ma’o iā na : « E tā’u tamahine, ua ‘ofati ‘oe i tā tāua parau tumu. E ‘amu vau ia ‘oe ». ‘Ua hāmata ihora te ma’o e ‘amu iā na.
I tae mai ai te tahi ‘aito tuiro’o
I tae mai ai te tahi ‘aito tuiro’o
I ni’a i te fenua, te vai nei te tahi ‘aito ‘o Taiuka tōna i’oa. E ‘aito tuiro’o teie nō Ma’areva. ‘Aita roa e ta’ata e vī i te pae iā na. I te tahi mahana, ua hi’opo’a ‘oia i tōna tuha’a fenua. ‘E ‘ite ihora ‘oia i te ātea i te tahi tino vahine i roto i te vaha o te tahi ma’o. Pinepine ihora ’oia i te rave i tāna ‘omore nō te taparahi i tāua ma’o ra. ‘Ua ri’ari’a ‘oia nō taua vahine ra. Tera ra, ia ‘ore ‘oia ia taparahi i te ma’o e pohe taua vahine ra.
‘Ua feruri ihora ‘oia nō te fa’a’ohipa i te tahi rāve’a huru marū a’e. ‘Ua tāpū ‘oia i te tahi ‘āma’a Tāmanu (Ati). E tumu rā’au pautuutu maita’i o tāna i patia i roto i te vaha o te ma’o. ‘Ua ora ihora taua vahine ra iā na.
Nō te nehenehe rahi o taua vahine ra, ua ha’amāururu ‘oia i te mau atua. Nō ratou i tu’u i taua vahine ra i ni’a i tōna ‘e’a. ‘E ua fa’aho’i i taua vahine ra i tōna fare ra.
Te tata’ura’a tautai
Te tata’ura’a tautai
‘Ua fa’aro’o atura Tagaroa ē te noho ra ‘Ina-te-kākara i piha’i iho ia Taiuka. ‘Ua ‘opua atura ‘oia e fa’aineine i te tahi tata’ura’a tautai ‘ūpe’a. E tata’ura’a ana’e nā te mau ‘aito. ‘Ua titau manihinihia te mau ‘aito ato’a ‘e ‘o Taiuka ihoā ra.
‘Ua parau Taiuka ia ‘Ina-te-kākara : « E tā’u here iti ē, e ti’a iā’u ia haere. O vau ana’e te ta’ata e nehenehe e hopu nā muri i teie ‘ūpe’a ».
‘Ua pahono ihora ‘Ina-te-kākara « E tā’u here ē, te ti’aoro nei au ia ‘oe ia ‘ore e haere. E herepata tera ».
‘Aita e ha’ape’ape’a nā Taiuka ai : « ‘O vau te ‘aito tuiro’o roa a’e. E ho’i mai ā vau ».
‘Ia ‘āmui te ta’ata, parau ihora Tagaroa : « ‘O vai te ‘aito e nehenehe e tu’u i teie ‘ūpe’a i raro i te miti ? »
‘Ua pi’i ihora te reo ‘o Taiuka : « ‘O vau ! ». ‘Ua ‘ite mau ‘o Taiuka i tōna ‘aravehi. ‘Ua ‘ōu’a ihora ‘oia i roto i te miti ‘e ua tu’u i t āna ‘ūpe’a. I te taime a ho’i mai ai ‘oia i ni’a nō te huti i te aho. ‘Ua taorahia ihora te tahi ‘ofa’i taratara o tei ha’apohe iā na.
‘Ina-te-kārara ‘e te ao o te mau vārua
‘Ina-te-kārara ‘e te ao o te mau vārua
‘Ua hopoihia te tino ‘o Taiuka i ni’a i te marae o tei topa i te i’oa o taua ‘aito ra. ‘E ua ‘oa’oa roa Tagaroa i te ‘ohipa i tupu. ‘Ua fa’aue ihora ‘oia i tāna mau ti’a e haere e ti’i ia ‘Ina-te-kākara.
‘Ia fa’aro’o ‘Ina-te-kākara i te pohe o tāna tāne. ‘Ua ‘opua ‘oia e haere e ‘imi i te vārua o tāna tāne. ‘Ua haere ‘oia i roto i te Pō. I ni’a i tōna ‘e’a, ua farerei ‘oia e piti honu. ‘E ua ani ‘oia i tāua nau honu mai te peu ‘aita e vārua tā raua i ‘ite a’e. ‘Aita roa taua nau honu i ‘ite noa a’e i te tahi vārua. ‘Ua ‘imi noa ‘Ina-te-kākara mā te ‘āpe’ehia e taua na honu ra.
I tōna taera’a i roto i te ao o te pō i ‘ite ai ‘oia i te vārua ‘o Taiuka. ‘Ua ‘opua atura ‘oia e ‘aro i te mau vārua, ia roa’a mai te vārua o Taiuka iā na. ‘Ua manuia tāna ‘arora’a. ‘Ua ho’i ‘oia i ni’a i te marae nō te fa’aho’i i te vārua i roto i tōna tino. ‘Ua horo pauroa te mau ‘aito ato’a i te ri’ari’a i te ‘itera’a ia Taiuka i te ora fa’ahoura’a mai. ‘Ua ti’a ihora Taiuka i ni’a ‘e ua ho’i ihora rāua ‘Ina-te-kākara i te fare.
Te tahi mau ‘ā’ai nā roto i te reo tahiti
Sources :
Légende du requin (Pe’ī mangarévien) transmise par le chef de danse de Mangareva, traduite en français par Janine Laguesse. 1955. Bulletin de la Société des Etudes Océaniennes n°113, Tome IX (N°12). déc 1955.
Citation de Jean-Jacques Rousseau ; Émile, ou De l’éducation (1762) : « La contrainte et l’amour vont mal ensemble, et le plaisir ne se commande pas.«
Photo Sylvain Girardot
Hurihia nā roto i te reo tahiti e TEVAATUA Aiarii
